KAMUS
INDONESIA - BUGIS
Telah Di Susun Oleh :
Muhammad Ridwan, S.Kom
A
Abu : Awu
Abu - abu : Mabakko
Ada: Engka
tidak ada, Degaga, deggagasa (logat sidrap), dessagaga (logat wajo)
Adik : Ade’
adik kakak, silessureng
adik ipar, ade ipa
Adinda : Angrikku (Ungkapan lebih hormat buat sang adik)
Adil : Adele
Aduh : Awwah
Apa : Aga
Apes : Abala
Arisan : Andele’, Arisang
Air : Wae
air bah, wae lempe’
air mani, wae manning
air mata, wae mata
air minum, wae rinung
air PAM, wae ledeng
air putih, wae pute
air susu ibu, wae susunna emma’
mata air, mata wae, wae tuo
Akhira : Akhera’
Alergi : sapa’, Contoh: nasapa’ka ikang mujair (Saya alergi dengan ikan mujair)
Almunium : Ges’sa
Amblas : Tal’lemme’
Ampas : Arope’, ampas kelapa disebut arope’ kaluku
Anai : Ane (Rayap)
Anggur : Anggoro’
Angkat : 1. Akka contoh : Akkai jolo iyaro batu loppe’e (Angkat dulu itu batu besar), 2. Marakka, Mengangkat contoh : magala marakka batu bulu La Madong (Kuat sekali mengangkat batu gunung La Madong)
Angsa : Banynya’
Anjing : Asu, Bokka (Logat Pinrang Langnga)
Antan : Alu (Alat penumbuk padi, pemukul dari kayu)
Anus : Bori, Goro Bori (Lubang Pantat), Laleng Tai (Saluran Kotoran)
Anyir : Makenynye
Apit : Dekkeng (Ungkapan untu pemain sepakbola), Cipi (Menapit dengan kedua paha)
Arang : Osing
Arti : Bettuang
artinya : Bettuanna
Asam : Cukka, Paccukka
bau asam, macukka
buah asam (Asam Jawa), Ce’mpa
asam yg terbuat dari mangga, paccukka pao
Asap : Rumpu
Asin : Pejje
keasinan, mapejje
Atap : Pangate’
atap rumbia, pangate’ adea
Atas : Yase, ase
di atas, ri yase, ri ase
Ayam : Manu, manu bakka (ayam yang warnanya putih dan berwarna merah pada cenggernya)
ayam betina, Manu Birang
ayam gagap, manu gaga’
ayam jago, Manu bangko’
ayam jantan, Manu Lai
tempat bertelur ayam (dari anyaman bambu), baka manu’
kurungan ayam (dari anyaman bambu), urunge’ng manu’
tempat bertengger ayam (dari bambu mirip balai-balai), tarata’ manu
Awal : Pammulang, bunge
awalnya, pammulanna, ponna
Azimat : Sima’- sima’
B
Badik : Kawali
Bagus : Makanja, Magello
Bakar : Tunu
ikan bakar, Tunu Bale
Bakul : Baku
Bambu : Awo
balai bambu, pangka’-pangka’, bola-bola, ladda-ladda
belahan bambu, salima
tunas bambu, reb’bung
Ban : Bang
ban mobil, bang oto
ban motor, bang motoro
ban sepeda, bang sapeda
Bank : Bang
Bantal : Angkalue’ng, Angkalung
bantal guling, assulappeang
Banyak : Maega
banyak sekali, mega ladde, mega kanai (logat pinrang langnga)
Bapak : Ambo
Barat : Wattang, orai
Basi : Mawari contoh : Nasi basi (Nanre mawari)
Basket : Baske’
pemain basket, pabbaske’
Baskom : Katoang
Bawang : Lasuna
bawang bombay, lasuna derong
bawang merah, lasuna cella
bawang putih, lasuna pute
daun bawang, daung lasuna
Becak : Beca’, roda
tukang becak, pabbeca’, parroda
Becek : Makkoca’, makkanyonya’
Bedak : Bedda
Beduk : Ge’nrang
Bekicot : Bojo ale’
Belek : Cape’
belekan, capeke’ng
Belimbing : Belimbing
Belimbing Wuluh : Caneneng
Benang : Pitte’
Berak : Jambang
Berapa : Saga contoh tassagai ellinna kajue (Berapa harganya sayur ini), orang bugis kalau ngomong bahasa Indonesia biasa dia bilang “Tabberapa hargana sayur’e)
Beras : Werre
tempat beras dari kaleng besar, allangsangeng
Berondong : Padede’ contoh: mappadede’ (Menembak secara bertubi-tubi)
Berdiri : Tettong, tojo
Besar : Maloppo, maraja, battoa
Besok : Baja
besok lusa, baja sangadie
Biawak : Puarang
Bibir : Timu
Bicara : Mabbicara, mette’
bicara jorok, maccapila
suka bicara jorok, lacapila
Biji : Le’ppang, batu
biji jambu, batu jampu
biji mangga, leppang pao
biji salak, batu salak
Bika, Bikang : Bingka’ (Kue yang mirip bika medan)
Bisul : Kempang
bisulan, kempange’ng
Bodoh : Beleng, bengngo, bebe’
Bohlam Lampu : Balon
Bohong : Belle, mabbelle
pembohong, pabbelleang
Bola : Golo
pemain bola, paggolo
bola basket, golo baske’
bole tennis, golo tennis
bola volly, golo polli
Boneka: Dato’-Dato’
Borgol : Kalo
Brondong Jagung : Benno
Buaya : Buaja
Budak : Ata
Buku : Bobbo
buku tulis, bobbo rokikeng
Bulukan : Bulu manuke’ng (Jamuran)
Bumbu masak : Paggami
Bunga : Bunga-bunga, unga
Burung : Dongi
burung beo, bemputu
burung-burung, dongi-dongi
burung garuda, dakkoro’
Busuk : Makeb’bong
C
Cabe : Ladang
cabe rawit, ladang biccu
Cacar air : Tuo-tuo
Cacing : Bito
cacing kremi, bito wero
cacing tanah, alati
Cangkir : Kaca, cangkiri, cante
talangan cangkir, lepa-lepa
Cangkul : Bingkung
Capek : Tekko
kecapean, matekko
Cat : Pacce’
Celak : Cilla, celak mata disebut paccilla’
Celaka : Cilaka, Abala
Celana : Sulara
celana panjang, sularang lampe
celana pendek, sulara ponco,
celana buntung, sulara puntung
Cendol : Cindolo
Cengeng : Mabea
Cepat : Malessi, masijja, magatti
Cerewet : Manenna’
Cermin : Camming
Cicak : Cicca
Cicit : Appo uttu
Cincing : Ciccing
Cium : Cippo, udung
berciuman, sicippo, siudung
Coklat : Sikola’
Cucu : Appo
Cuil : Cippe
Curi : Panga, epe
D
Dahulu : Riyolo
Dalam: 1. Lale’ng, contoh: tamaki rilale’ng bolae (mari masuk didalam rumah) 2. Malamung contoh: Malamung ladde iye saloe (Dalam sekali sungai ini)
sumur dalam, bujung malamung
pedalaman, ale kale, pallawange’ng (sebutan jika dalam perjalanan tidak menemukan pemukiman penduduk)
Dapat : 1. Bisa, ulle contoh: Wulle jamai itu jamangnge (Saya bias kerjakan pekerjaan itu) 2. Runtu’ contoh: Runtuk’kka doi nangnge okko lalengnge ( Barusan saya dapat uang dijalan)
Dapur : Annasuang, Dapure’ng
Danau : Tappareng
Dandan : Bello
berdandan, mabbello, maggaya
Dangkal : Maddaccing, mapance’
Dara : Gadis perawan, ana’ dara
Debu : Awu
Dengar, mendengar : Toling, angkalingai
tidak mendengar, de’ nangkalingai, de’natolingngi
Depan : Yolo, orang bugis biasa menyebut depan dengan kata muka 1. Awasko ada mobil dimuka (Awaski engka otto yolomu)
Diam : Mammekko, contoh : ammeko bawangno ajana namega bicara (kamu diam saja, nggak usah banyak bicara)
pendiam, mamekko
diam-diam, coro’-coro’
Didih, mendidih : Rede
Dinding : Paddenring
Dingin: Macek’ke, makecce’
Domba : Bembala
Domino : Domeng
bermain domino, maddomeng
Dongkol, mendongko : Mannongo-nongo, mannomeng-nomeng
Dorong : Sorong
Dosa : Dosa
berdosa, madosa
Drum : Darong
Duduk : Tudang, cado (logat pinrang langnga) contoh : cadoko kono’e (Mari duduk disini)
duduk berkumpul, tudang sipulung
duduk berjuntai kaki, tudang lampeng’
duduk bersila, massulekka
duduk bertongkat lutut, maddodo uttu
Duit : Dui, Doi
Duku : Lasse
Dulu : Riyolo
Dunia : Lino
Durhaka : Doraka, Madoraka
Duri : Dori
Durian : Doriang
Dusta : Belle
berdusta, mabbelle
mendustakan, nabelleiki
pendusta, pabbelleang
E
Emas : Ulawe’ng
Emes : Paria kalau’
Enak : Malunra’
Engklang : Permainan rakyat dari bambu ini disebut longga’
Ereksi : Dokka laso, tojo laso, makeddo laso
F
Faedah : Akkigunang
G
Gabah : Gaba
Gagah : Magaretta
Gajah: Gaja
Garam : Pejje, penja
Garuk : Kak’kang (menggaruk karena gatal)
Gatal : Mate’
Gayung : Passero’
Gelas: Kaca, cante’
gelas plastik, kaca plasti’
Gelang : Potto, gellang, gelang yang dipakai saat pesta kawinan berjejeran sampai ke siku disebut potto buroncong.
Geli : Magele-gele
Gembala : Pakkampi
gembala itik, pakkampi itik
gembala kambing, pakkampi bembe
gembala kerbau, pakkampi tedong
gembala sapi, pakkampi saping
Gemuk : Macommo, bondeng
Genit : Calledda, macokka
kegenitan, callege-lege
Gentong : Bempa
Gepeng : 1. Penyok = Gimpe, 2. Pengemis = Parillau-rillau
Gerbang: Babang
Gergaji : Garagaji
Gigi : Isi
Gincu : Gincung
Gobokan : Akkonyoang
Golok : Bangkung
Gondal gandul : Candoleng-doleng
Gores : Kerri
tergores, takkerri
goreskan, kerrikengngi
Goreng : Jenno
ikan goreng, jenno bale
Goyang : Kedo, kedo bisa juga diartikan tingkah laku/perbuatan
goyang-goyang, kedo-kedo
bergoyang, sere, majjoge
Gula : Golla
Gula Merah/Jawa, Golla Cella
Gula Pasir, Golla Kessi
Gunung : Bulu
Gusi : Ge’ngnge
H
Habis : Cappu
Hama Keong Mas : Cella pance
Hamil : Mattampu
menghamili, mappatampu
Helm : Helle’ng
Hidung : Inge’
hidung pesek, inge penynya
hidung mancung, matanre ingenna
Hijau : Makudara
Hilang : Teddeng
Hitam : Bolong (Mabolong), Lotong (Malotong)
Hitam Manis, mabolong cenning
Hitam Pekat, mabolong keppu
I
Ibu : Indo, emma’
Ijuk : Gemme
Ikan : Bale
ikan asing, bale rakko
ikan asap, tapa bale
ikan bandeng, bale bolu
ikan gabus, bale salo, bale ogi, bale bolong
ikan hias, bale-bale
ikan kandea, bale kandia
ikan kembung, bale katombo
ikan lele, bale ceppi
ikan mas, bale ulaweng
ikan petik, bale oseng, bale piri’-piri’ (logat pangkep)
ikan sidat (betutu). Jenis moa marmorata = Bale Masapi
ikan terbang, bale tarawani
ikan teri kering, bale bece-bece
ikan teri basah, bale lajang gappo
ikan tongkol, bale pareang
Ikat : Sio
terikat, tassio
pengikat, passio
mengikat dengan kencang/kuat, sio masse’i
Ikut : Maccio
Ilmu : Acca
Intim : Kenda’
Berhubungan intim, makkenda’, mabbai, mabbirang, mallai
Isap : Mimmi, contoh : Mimmi Settung (Mengisap buah Kecapi)
J
Jadi : Jaji
Jalan : Laleng
Jam : Jang, tette contoh Sudah jam berapa ? (tette sagani ?)
Jambu : Jampu
Jambu air, jampu salo
Jamur : Basi
berjamur, bulu manukeng
jamuran (penyakit gatal diselangkangan), akkareng
Jagung : Barelle, bakara, bata’ (logat pinrang langnga)
Jatuh : Buang
Terjatuh, tadde’nne, buang contoh 1. Uangku terjatuh di jalan tadi siang (taddenne duiku okko laleng nangnge tangessoe 2. Ahmad tadi terjatuh dari motornya sewaktu balapan (Buangngi ahmad nangnge pole motorona wettuna mabbalai)
Kejatuhan/ketiban, nateppai contoh 1. Baharuddin kejatuhan kelapa dikebunnya (Nateppai kalukue La Barodding okko darenna)
Jemur : Rak’koi
jemuran : Addakkoang
jemuran gabah, addakkoang gaba
Jendela : Tellongeng
Jengkrik : Jangkerre
Jeruk : Lemo
jeruk bali, lemo
jeruk manis, lemo china
jeruk nipis, lemo kapasa
jeruk purut, lemo campuranga
Jimat : Sima’-sima’
Jontor : Congka’ng
K
Kaca : Kaca
Kacang : Canggoreng
kacang ijo, buwe
kacang panjang, buwe lampe
Kadal Ijo : Boccili
Kadas : 1. Akka (Penyakit) contoh: Nakennaka lasa akka (saya terkena penyakit kadas)
Kakao : Sikola’
Kakek : Nene’, orang bugis biasa memanggil kakek dengan nene’ atau nene orane (nenek lelaki)
Kaki : Aje
Kalajengking : Balipeng, Balipeng taruttung
Kaleng : Belle’-belle’
Kalung : Rante
Kampung : Wanua, kampong
Kambing : Bembe
Kandang : Rebbang
kandang ayam, rebbang manu
Kaset : Kase’
Kasur : Kasoro’
Katak : Cuppang, Tuppang
Kebal : Keb’beng’
Kebun : Dare’
Kecapi : Buah Kecapi disebut Settung, Kecapi (Alat Musik) disebut Kacaping, pemain musiknya disebut Pakkacaping
Kecil : Mabiccu, madenni, marenni
Kelambu: Boco
Kelapa : Kaluku
Kelelawar : Panning
Kelereng : Goli
bermain kelereng, maggoli
Kelinci : Kalinci
Keluar : Massu
Kemangi : Cawangi
Kemarin : Iwe’nni
Kembang : Bunga-bunga
Kenapa : Magai (Logat Sidrap), mapai (Logat Langnga)
Kencing : Teme
Kencur : Cek’ku
Kentang : Lame-lame
Keong : Bojo
keong mas, bojo galung
Kepala : Ulu
Kepiting : Bukkang
Keponakan : Anure
Kera : Ceba, lanceng, londa
Keras : Ke’ddo, Make’ddo (Keras sekali)
Kerbau : Tedong
Kering : Rakko
keringkan, rakkoi
ikan kering, bale rakko
dikeringkan, lairakkoi
Kerja : Jamang, reso
Bekerja, majjama, mareso
Kerja Keras, resopa temmangingngi
Keringat : Puse
Berkeringat, tiri puse
Keriput : Kapuru
Berkeriput, makkapuru
Keriting : Gerinyol
Kertas : Bujang
Kerupuk : Karokko
Keset : Pallullu Aje (Lap Kaki)
Ketam : Kattang
Mengetam kayu, makkattang aju
Ketawa : Micawa
Ketiak : Kalepa
Kikir : Sekke (masekke), kikkiri, keddi (makeddi)
Knalpot : Kaddang leppo
Kompor : Komporo
kompor gas, komporo gase’
kompor minyak tanah, kompor minyak tana
Kotoran : Carepa
Kresek : Kantong plastik, kantong- kantong, kompe-kompe
Kuat : Magala’
Kubur : Lemme’, persamaan dengan tanam
Kuburan = kiburu’
Kucing : Coki
tai kucing, tai coki
Kuda : Nyareng, anynyarang
Kue : Beppa
kue kering, beppa rakko
Kuku : Kanuku
Kulit : Oli
Kuning : Maridi, makonyi
Kuningan : Gellang
pisau kuningan, piso gellang
sendok kuningan, siru’ gellang
Kunyit : Onyi
Kura-kura : Kalapua
Kursi : Kadera
Kurus : Madoko
Kusta : Colakeng, malasa bekkadua
Kutu : Utu
kutu air, sarapo wae
telur kutu, alissa
L
Labu : 1. Lawo (Sawo), 2. Labu juga artinya tenggelam contoh : Labui La Beddu okko salo wettuna lao nange-nange (Tenggelam La Beddu disungai waktu pergi berenang), 3. Labuni essoe (Sore menjelang maghrib)
Labu Siam : Labusiang (Buah-buahan)
Laci : Laci
Ladang : Dare’ (Kebun)
Lain : Lae’ng
Lahir : Jaji
Lamtoro : Ace-ace
Langit : Langie
Langsat : Lasse
Lantai : Tembo’k (Ungkapan untuk lantai floor semen), Kataba’ng (Lantai papan untuk rumah pangngung)
Lapar : Maliwase’ng (Logat Sidrap, Pinrang, Pare), malupu (Logat Bone, Wajo, Luwu)
Lauk Pauk : Pakkanreang’
Laut : Tasi’
Lawan : Bali (Logat Sidrap) bali dalam logat wajo berarti teman/ kawan, mewa contoh : 1. Kegako vole bali’ (Dari mana kau kawan), pennako fole cappo (Logat Pinrang Langnga) 2. Aja musappai balimmu okkoe (Jangan kau cari lawanmu disini) 3. Niga nangnge mewa mallaga (Siapa tadi yang kau lawan berkelahi)
Ledak : Be’ttu, leppo
meledak, mabbettu, malleppo
Lemari : Lamari
lemari pakaian, lemari bajaju
Lengkuas : Alikkua
Lesung : Palungeng Lappa alat menumbuk padi yang terbuat dari kayu, sekarang di Sulsel biasa dipakai untuk alat seni tari mappadendang.
Lenyap : Lenynye, te’dde’ng (hilang)
Libur : Pakansi
Linggis : Pakkali, sad’dang pes’si
Lintah : Alitta
Lombok : Ladang
lombok kecil, ladang biccu’
lombok besar, ladang loppo
Longgar : Maloga
Luas : Malowang, contoh: Malowang galungna La Beddu artinya Luas sekali sawahnya La Beddu, masagena (ungkapan jika mengarah pada suatu tempat), contoh: Tamaki mai masagena mopi onroangna artinya Mari masuk disini tempatnya masih muat
Lumpang : Palungeng Alat menumbuk padi yang terbuat dari batu, s
Lusa : Sangadi
kemarin lusa, sangadi wenni
Lutut : Uttu
tempurung lutut, lebo-lebo uttu
M
Mabuk : Mabo’
Madu : Cani’
dimadu, ri pammaruai
Magnet : Bessi barani
Mahal : Masoli
dimana, tegai, vegai, kenroi, kegai
kemana, lao tegai, lao vegai, lao kenroi, lao kegai
Main : cule
bermain, maccule
bermain-main, maccule-cule
permainan, cule-cule
pemain, paccule
mainan, acculean
Makan : Manre
makan pagi, manre ale
makan siang, manre tangesso
manre sore, manre areweng
makan malam, Manre wenni
makanan, pakkanreang
memakan, nanrei
Malam : Wenni
tengah malam, tengnga benni
larut malam, laleng penni
Malas : Makuttu
Mampir : Leppang
Mana : tega, vega, kenro
Mangga : pao, Mangga masak/matang = Pao Tase, Mangga Busuk/Ranum = Pao Bonynyo
Manis : Cenning, macenning
Masak : Nasu
masakan, nasu-nasu
memasak, mannasu
Mata : Mata
mata kaki, kaci-kaci
mata-mata, bali bella
Mati : Mate
Merah : Macella
Meja : Mejang
Melahirkan : Mimmana
Memble: Tobe
Mencret : Joli, ciri
mencret-mencret, jolikeng, tacciri-ciri
Mengkudu : Buah mengkudu, buah jati
Mic : Halo-halo, mik
Minyak : Minynya’
Minyak Kelapa, Boka, minynya’ kaluku
Minyak Tanah, minnyak tanaa
Minyak Wangi (Parfum), Minynya’-minynya’
Mobil : Oto
Monyet : Ceba, lanceng
Muka : Tappa
Bermuka dua, bali bella
Murah : Masempo
N
Nafsu : Napessu
Naik : Menre
naik darah, macai
naik keatas rumah, menre bola
naik tangga, makkaddeng
menaiki, nenreki
Nakal : Be’tta
Nampang : Baki
Nama : Aseng
Nangis : Terri, kerra’, bore’ng
menangis, terriwi, kerra’I, borengngi
tukang nangis, patterrian, pakkerrake’ng, pabborenge’ng
Nangka : Panasa
Nasi : Nanre
Nenas : Panda’ng
Nenek : Nene’, atau nene’ makkunrai (nenek perempuan)
Nganggur : Bambo’ng
pengangguran, pabbambong
Ngantuk : Cakkaruddu, cakkado, caddoddo
Ngidam : Magide’ng
Ngiler : Benyanya (karena ngiler melihat orang makan), cairan iler disebut bebe’ng
Ngomel : Mannome’ng, mannoko-noko
Nyamuk: Namo’
O
Obat : Pabbura
Obeng : Obeng
Ojek : Oje’
tukang ojek, pangoje’
Onani : Mallocco, maggoco, mappuda
Orang : Tau
orang gila, tau jangeng
orang mati, tau mate
orang tua, tomatoa
orang utan, tau ale’
P
Pacar : Canring, cindo
pacaran, maccanring, maccindo
Padi : Ase
Panas : Mapella, mabba (logat pinrang langnga)
Panci : Oring
panci yang ada saringan nasi, dandangeng
Panen : Massangki
Pangi : Buah Pangi disebut Kaloa’
Panjang : Malampe
Pantat : Bori
Panu : Panoan
Papan : Petteng
Parang : Bangkung lampe
Pare : Paria
Pastel : Jalangkote
Patah : Polo, pue
Pecah : Reppa
Pegang : Karawa, katenni
pegangan ember, pabbiccang panteng
pegangan golok, pangulu bangkung
Pelita : Pajjennangeng
Pematang : Pitau
pematang sawah, pitau galung
Penat : Tekko
Pencuri : Panga
pencuri ayam, panga manu
pencuri sandal, panga sandala
pencuri sapi, panga saping
pencuri kerbau, panga tedong
Pencopet : Panga-panga
Pendek : Maponco, monco’
Penis : Laso
Pensil : Potolo’, pinsili’
rautan pensil, paccaca potolo
Pepaya : Kaniki, Kaliki, Kalikkikki (Logat Pinrang Langnga)
Perak : Salaka
Perek : Lonte, cakkuribang
Perempuan : Makkunrai, tubene (logat pinrang langnga)
Pergi : Pigi, lao contoh: Saya pergi pasar beli ikan bandeng (laoka pasa’e melli bale bolu), saya pigi pasar beli ikang bolu (kalimat okkots)
Perhiasan : Geno-geno
memakai perhiasan, maggeno
Pertama : Bunge, Pammulang
Perunggu : Cello
Perut : Wet’tang, bua-bua
Pesing : Mase’ngngi
Petani : Pag’galung
Peternak Ayam : Pammanu,
beternak ayam, mappabbija manu
Peternak Itik : Pakkiti
Pinang : 1. Alosi, pepatah Alosi Ripolo Dua (Bagaikan Pinang dibelah dua), 2. Melamar gadis, madduta
Pinggul : Bori
Pintu : Tange’
Piring : Penne
Pisau : Piso
pisau lipat, piso leppi
pisau silet, piso sile’
Pisang : Loka, otti, unti
Pucuk : Colli, Ceddi
Pukul : tet’te’, gasa contoh 1. Jangan pukul anaknya orang (Aja mugasai ana’na tauwwe 2. Saya pukul kepalamu itu kalau tidak mendengar nasehat (Lao tette’itu ulummu yako de’ makkalinga pangaja 3. Pukul beduk itu (Tetteni genrangngnge) 4. Gebrak, Jangan mengebrak-gebrak meja (Aja matette-tette mejang).
Pulpen : Polopeng
Puncak : Coppo’
Q
Qur’an : Kura’ng, Kora’ng
R
Rakus : Mangoa, Macecceng, Mabuaja
Rambut : Biluwa, Gemme’
Rambutan : Dalamung
Rindu : Muddani
Rokok : Pelo, tole, ico, kaluru
Rumput : Serri, Aru
Rusa : Jonga
S
Saja : 1. Bawang, contoh : ambil saja (ala bawanni), 2. Kana (logat Pinrang Langnga), contoh: ambil saja itu pisang (Ala kanani ero ottie)
Saku : Kantong
saku baju, kantong baju
saku celana, kantong sulara
Salak : Sala’
Sandal : Sandala
sandal jepit, sandal jepang
Sangrai : Gore
Saringan Tepung : Tanda’
Saudara : Silessureng
Sawah : Galung
Sayur : Kaju
sayur kangkung, kaju lare
sayur bayam, sumpu
Sebentar : Cinampe, cinap’pi
Seberang : Siwali
menyeberang jalan, mattekka watattana, mattekka bata, malletto bata
menyeberang sungai, malletto salo, mattekka salo
Sekolah : Sikola, kesekolah disebut lao massikola
bangunan sekolah, assikolang
Sekop : Sikkupang
sekop rumput, pattora
Selatan : Ilotang, Ma-niang
Semangka : Bandike
Sembilan : Asera
Sempit : Macike’, Macipi
Semut : bere-bere
semut merah, bere-bere cella
semut hitam, bere-bere bolong
semut ranrang, arella
Sendok : Siru’
Senter : Sentere’
Sepeda : Sapeda
Sepeda Motor : Motoro
Sepupu : Sappo, cappo
sepupu satu kali, sappo siseng
sepupu dua kali, sappo kadua
sepupu tiga kali, sappo ketallu
Serakah : Cecceng, Mangoa, Mabuaja
Siapa : Niga, Penna (Logat Pinrang Langnga)
siapa yang ambil uangku, niga malai duiku, penna malai doiku (Logat Langnga)
siapa orang, niga tau, penna tau
Siku : Sikku
Singgah : Leppang (Mampir)
persinggahan, leppang-leppangeng contoh : Iye lino’e onroang leppang-leppangengmi bawang (Dunia ini hanya tempat persinggahan sementara saja)
Sirsak : Sarikaja
Speaker : Salong
Srikaya : Sarikaja Belanda
Sukun : Buah sukun juga disebut Baka
Sungai : Salo, ledeng (Irigasi yang lebih kecil)
Surat : Sure’
surat kabar, sure’ kabare’, sure’ kareba
T
Tahi : Tai
Tahi ayam, tai manu, tai maccu, tai manu maggolla (Tahi ayam yang bau busuk sekali)
Tahi Sapi, tai saping
Tahi lalat : Arang
Takutn: Mitau, contoh saya takut ada setan (Mitauka engka matu setang)
penakut, pabbitaure’ng, pelloreng
Talas : Kaladi
Tali : Tulu
tali rafia, rumpu jepang
Tampi : Pattapi
Tanam : Tane’ng
menanam, mattane’ng
tanaman, tane’ng-tane’ng
Tanda : Tanrang
tanda lahir, baba’ (Menyerupai tahi lalat besar yang terkadang ditumbuhi rambut didaerah wajah)
Tanduk : Tanru’
Tang : Tang
Tangan : Lima
Tangga : Addeng, Addengeng
Tas : Tase
Tepung : Labbu, teppung
tepung beras, Labbu asoa
tepung beras ketan, Labbu pulu
tepung terigu, tarigu
Terong : Terrung, boddong
Terkelupas : Tallope
Tetangga : Bali bola
Televisi : Talepisi
Telinga : Doccili
Telur : Tello
telur busuk, tello kebbong, telur yg tidak jadi anak ayam disebut tello amporo
Tembaga : Gellang
Tempayang : Bempa
Tempurung Kelapa : Kaddaro
Terbang : Luttu, Kappala Luttu (Pesawat Terbang), Anjong (Ungkapan untuk layangan yang akan diterbangkan)
Tiang Rumah : Aliri
Tidur : Matinro
Tikus : Balao
tikus got, balao loppo
tikus kecil, balao cici
tikus putih, balao pute
Timba : Passero
Timun : Bonte’
Timun Suri : Rabbise
Timur : Timoreng, alau
Tinta : Dawa’
Tokek : Tokke
Tomat : Lambace
tomat busuk, lambanye bonynyo
pusarnya kayak tomat, mallambace posina
Traktor Tangan : Dompeng
Tua : Toa
Tulang : Buku
tulang ikan, buku bale
tulang ayam, buku manu
tulang sapi, buku saping
tulang kerbau, buku tedong
tulang manusia, buku tau
Tuli : Banta’
Tulis : Roki
menulis, maroki
tulisan, rokikeng
Tumpuk : Toppo
bertumpuk, sitoppo
Tungku : Dapo
U
Uang : Dui, Doi
Unta : Onta
Ubi : Lame
ubi jalar = Lame Kandora
ubi kayu = Lame Aju
Udang : Doang
udang basah = ronto, doang-doangan
udang rebon = alame’ , balaceng (Udang kecil yang dikeringkan)
udang windu = doang bolong
Ular : Ula
Utara: Irijang (dialek Sidrap), Manorang (dialek Bone)
Uzur : Matoa
V
Vagina : Lessi, Combi
W
Wajah : Tappa
Wajan : Panguttu, palekko (jika wajannya terbuat dari tanah liat)
Waktu : Wettu
Wanita : Makkunrai, tubene (logat pinrang langnga)
Waria : Bencong, calabai
Wijen : Le’ngnga
X
X :
Y
Yaitu : Nenniya
Z
Zakar : batu lase (buah zakar)
Zikir : Sikkiri
Berzikir = Massikkiri’
Hai, sininna silessurengku malebbie naengka hadere ! Saya perlu bantuanya kepada blogger Bugis di mana pun mereka berada, melalui blog saya ini saya mohon bantuannya untuk memberikan masukan berupa arti bahasa Bugis ke dalam Bahasa Indonesia menurut dialek Bugis dari daerah masing-masing, seperti yang saya ketahui saya hanya mengerti Bahasa Bugis dari daerah saya, Pinrang atau logat Sidenreng yang pengucapannya agak keras dan kasar menurut orang Bugis lain, yang saya perlukan adalah logat Bugis dari daerah Bone, Wajo yang pengucapannya agak halus tapi kurang aku mengerti, lebih-lebih logat Sinjai mati kutuka kodong kalau dengerki orang Sinjai pakai bahasa Bugis.
Bahasa Bugis dari palopo juga beda, apalagi di Pinrang ada Bugis Langnga yang dialeknya agak halus dan ucapannya berirama mirip orang Bone tapi tidak sama bahasanya, karena asal muasal saya orang Sidenreng yang dialeknya datar dan agak kasar, jadi saya ketawa aja kalau dengerki orang Langnga bicara sebagai contohnya : Ai…aja marema dikicaikiki matu gurue ! (Jangan berisik nanti dimarahi Guru!) Pepaya disebut Kalikkikki, orang Sidrap bilang kaniki, orang Wajo bilang kaliki. Eroko nontong pelenna Yoma deh ! (Kau mau nonton filmya Rhoma Irama!), Saya ketawa waktu aku denger orang Langnga menyanyikan lagu bugis ini “Metta kanani eroka napabbene Ambokku, iya usappae engka risedde bolaku, anannaro pu katte indonna pabbalu gadde ), yang artinya Lama sekali aku mau dikasih kawin bapakku, itu yang kucari ada di dekat rumahku anaknya Pu Katte (Khatib mesjid) ibunya penjual kue, orang Langnga kalau perempuan di sebut tubene, orang sidrap bilang makkunrai.
Jadi intinya saya berencana menyusun Kamus Indonesia – Bugis yang mungkin berguna bagi pendidikan anak sekolah di Sulawesi Selatan, karena gue merasa iri waktu bekerja ke Jakarta aku masuk Toko Buku Inter Media Bekasi tiba-tiba aku menemukan Kamus Indonesa – Sunda yang di jual toko buku itu. Buku itu dicetak tahun 1997 oleh Pustaka Setia Bandung.
Waktu saya lihat buku saya terperanjat, padahal dulu aku juga gengsi belajar budaya Bugis waktu SMA tapi sekarang aku berniat melestarikannya dengan menyusun Kamus yang serupa. Masa kita orang Bugis Makassar tidak bisa menyusun Kamus yang serupa, apalagi kita punya tulisan lontarak yang perlu untuk dilestarikan bagi generasi muda bangsa agar budaya Bugis dan Makassar tidak punah karena tidak diketahui lagi oleh generasi mudanya
TENTANG PENULIS.
La Dawan Piazza adalah nama pena dari Muhammad Ridwan yang lahir di Pinrang, 21 Agustus 1980 yang sejak kecil akrab dipanggil dengan nama La Dawang. Nama La Dawan Piazza ini bukan berasal dari bahasa Italia loh, ini nama wong ndeso dari nama panggilan sejak kecil La Dawang yang sesuai dengan dialek Bahasa Bugis, sedangkan Piazza merupakan singkatan yang artinya Pinrang Asal Saya .
Sejak SMP lulusan STMIK Dipanegara Makassar Angkatan tahun 2000 ini, memang senang menulis, menggambar karikatur dan korespondensi lewat surat menyurat. Dan saat SMU pernah menjadi pengurus Majalah Dinding Latinulu di SMU Negeri 1 Pinrang dengan membuat beberapa gambar karikatur, puisi dan pantun dan sebagai tim dekorasi disetiap acara yang diselenggarakan sekolah termasuk merancang gambar taman bunga SMU Negeri 1 Pinrang tahun 1997.
Penulis juga sangat tertarik menulis tentang sejarah kepahlawanan para pejuang Kemerdekaan yang ada didaerah Sulawesi Selatan yang belum sempat terekspos ke media nasional, selain ingin mempromosikan kesenian daerah dan potensi objek wisata yang ada di Sulawesi Selatan melalui tulisan Cerita Rakyat Nusantara.
Selain pencinta dongeng, karikatur dan komik penulis yang doyan nongkrong lama-lama di warnet buat browsing internet dan main game ini, penulis juga sedang berusaha menulis Novel Romance buat remaja, buku-buku tentang politik luar negeri, buku wisata kuliner dan lokasi objek wisata serta buku sejarah perjuangan bangsa.
Buku ini adalah buku pertama yang ditulis dan dikirim ke penerbit.
